Jinekolojik Check-Up

Check-up kişinin hiçbir şikayeti olmadığı halde hayatını veya hayat kalitesini tehdit edebilecek kronik hastalıkların bulgu vermediği aşamada yakalamak için yapılan kontroldür. Hastalıkların taranması bu kontrollerde esas alınmaktadır.Bu kontroller sırasında kişileri hastalıklar ve korunma yöntemleri açısından bilgilendirmek de esastır.

Jinekoloji günümüzde hastalıkları tedavi etmenin çok ilerisine gitmiş ve önemli halk sağlığı görevlerini de üzerine almıştır. Bundaki en önemli etken kadınların en sık geldiği doktorun jinekoloğu olmasıdır. Hastalıkların önlenmesine çalışılmasındaki temel amaç kadının ömrünü uzatmak ve hayat kalitesini arttırmaktır.

Kadında check-up doğumda dış genital organların muayenesi ile başlar. Puberte öncesi kadının tekrar jinekoloğu tarafından değerlendirilmesi ve pubertenin evreleri hakkında bilgilendirilmesi gerekmektedir. Bu dönemde imperfore himen tanısının da konması önemlidir. Bu dönemde kadına cinsel fonksiyonlar hakkında da bilgi verilmelidir. Cinsel eğitimin zayıf olduğu bizim gibi ülkelerde bu yaklaşım önemlidir. Cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve kontrasepsiyon yöntemleri konusunda da kadınlarımız bu muayeneler sırasında bilgilendirilebilirler.

Cinsel hayatı başlayan kadınların yıllık olarak kontrollerine gitmeleri gerekmektedir. Muayenenin yanında bu kontroller sırasında ilk 3 yıl servikal smear alınması önemlidir. Sonraki yıllarda muayene ve smear alımı daha seyrekleştirilebilir.

Kadınlardaki en sık ölüm sebebi kardiovasküler hastalıklardır. Bunların önlenmesi için kontrollerde kardiovasküler risk faktörlerinin değerlendirilmesi önemlidir. Ölüm sebepleri içinde kalp hastalıklarını kanser izler. Kadın ölümleri arasındaki en sık 2 kanser akciğer ve meme kanserleridir. Kontroller sırasında sigaranın içilmemesi konusunda her türlü gayret gösterilmelidir. Meme kanseri için ise kadın kendi memesini muayenesi konusunda eğitilmelidir. Bunun yanında 18 – 39 yaş arası kadınlarda memenin 3 yılda bir doktor tarafından muayene edilmesi de önemlidir. 40 yaşından sonra yıllık mammografi çekilmesi gerekmektedir. 50 yaşın üzerindeki kadınlarda kanser taramalarına kalın barsak kanseri de eklenmektedir. Yıllık gaytada gizli kan araştırılması ve 5 yılda bir sigmoidoskopi yapılması önerilmektedir.

Kadın, çocuk isteği olduğu dönemde de jinekoloğu tarafından kontrol edilmelidir. Diabet gibi gebeliği etkileyebilecek sık rastlanan hastalıkların taranması önemlidir. Diabeti olanların ancak %65’inin tanısı konabilmektedir, diğerleri araştırılmadığından gizli seyretmektedir. Bu rakam sinsi seyreden bu hastalığın ne kadar önemli bir halk sağlığı problemi olduğunu göstermektedir. Gebeliği düşünen kadınlara aynı zamanda folik asit gibi vitamin desteğinin verilmesi de önemlidir. Bu konu aynı zamanda çocuk sağlığını da ilgilendirmektedir. Daha önceki gebeliklerinde nöral tüp defekti hikayesi olan kişilerin sonraki gebelikler başlamadan 2 ay önce ve hamileliğin ilk 3 ayı içersinde folik asit kullanması gereklidir.

Her kontrolde mutlaka kadınlara şişmanlık ve egzersiz konularında öneriler verilmelidir. Vücut kütle endeksleri hesaplanmalı ve gerekirse diet önerilmelidir.

Yukarıdan da anlaşıldığı gibi her kadın puberteden itibaren 39 yaşına kadar en az 3 yılda bir jinekoloğuna gitmelidir. Bu kontrollerde veya “check-up”larda jinekolojik muayene, meme muayenesi bazı biyokimyasal parametreler (HDL, LDL gibi) değerlendirlmelidir. Endikasyonu yoksa USG veya başka bir görüntüleme yöntemine ihtiyaç yoktur. 40 yaşından sonra kontrollerin sıklığı artmakta ve yılda bire düşmektedir. Mammografiler “check-up”lara eklenmektedir. Over kanseri taraması için USG önerilmediğinden bu dönemde gene endikasyonu yoksa USG yapılmasına gerek yoktur. 50 yaşında bu muayene ve tetkiklere sigmoidoskopi gibi bir girişim de “check-up” lara eklenmektedir.

Anlaşıldığı gibi kadında “check-up” sabit olmayan dinamik bir kavramdır. Kadının yaşına ve risk faktörlerine göre değişkenlikler gösterir. Örneğin anne ve teyzesi premenopozal dönemlerde meme kanseri olmuş kadınlarda bu tetkiklere BRCA1 ve 2 mutasyonlarının bakılması da eklenmelidir.

Kadınlarımızın kaliteli ve uzun ömür sürdürmeleri biz jinekologlar için önemlidir.